Współczesny rozwój medycyny pozwala na wykrycie choroby jeszcze w wieku prenatalnym. Dzięki temu lekarze mogą ocenić ryzyko wystąpienia wad rozwojowych i chorób oraz powstrzymać je zanim staną się groźne dla małego pacjenta. Jednakże niewielu rodziców zdaje sobie sprawę z faktu, iż badania genetyczne mogą również pomóc dobrać odpowiednią dietę i pomóc w określeniu predyspozycji sportowych dziecka. Dodatkowo, badania mogą wykazać, że dyscyplina sportowa wybrana wcześniej przez dziecko nie jest dla niego odpowiednia i warto rozważyć zmianę. Jest to znakomite rozwiązanie dla rodziców zmagających się z problemem dobrania odpowiedniego sposobu spędzania wolnego czasu dla swojej pociechy.
Badania prowadzone są w kierunku czterech genów – ACTN3, ACE, HIF1A i EPOR. Każdy z nich determinuje inne predyspozycje sportowe. Wyniki przeprowadzonych badań genetycznych pozwalają rodzicom na wybór sportu, w którym ich pociechy będą odnosić widoczne sukcesy, a przede wszystkim nie będą obciążać organizmu. Źle dobrany trening nie przynosi spodziewanego rezultatu, prowadzi do zniechęcenia, a w konsekwencji może spowodować poważną kontuzję w młodym wieku.
Sport zapisany w białku – sprint lub maraton
Jeśli dziecko z wypiekami na twarzy ogląda w telewizji wszystkie zawody lekkoatletyczne i chce w przyszłości wzbogacać polski dorobek medalowy w lekkoatletyce, podczas badań warto zwrócić uwagę na proporcje występowania włókien wolnokurczliwych i szybkokurczliwych. Dlaczego?
U każdego człowieka ilościowy stosunek tych włókiem jest inny i determinuje predyspozycje do zupełnie innych aktywności. Białko alfa-aktynina-3, kodowane przez gen ACTN3 odpowiada za budowę mięśni, ich zdolność do szybkiego skurczu i uwalnianie energii we włóknach mięśniowych szybkokurczliwych. W przypadku, kiedy mamy do czynienia z tzw. wariantem R, możliwe jest rozwinięcie dużej siły mięśniowej w krótkim czasie oraz zmniejszenie ryzyka rozwinięcia kontuzji. Jest to niezbędne w sportach wymagających nagłego uwolnienia energii, czyli właśnie w sprincie, skokach, rzutach i w większości gier zespołowych – tłumaczy dr hab. Marek Postuła, kardiolog z Kliniki Ortopedii i Rehabilitacji.
Włókna szybkokurczliwe mają krótki czas rozluźnienia i korzystają główne z procesów beztlenowych w zaspokajaniu energetycznym ich pracy. W przypadku wariantu X, kiedy posiadamy skróconą wersję genu ACTN3 pozbawioną jednego nukleotydu, wytwarzanie białka alfa-aktyniny-3 jest zablokowane, przez co w organizmie dominują włókna mięśniowe wolnokurczliwe. To zaś determinuje większą wytrzymałość i odporność na zmęczenie, dlatego osoby z wariantem X mają szansę odnosić większe sukcesy np. w biegach maratońskich lub kolarstwie. Mięśnie u nosiciela tego wariantu są dużo lepiej ukrwione, korzystają z metabolizmu tlenowego i są dużo odporniejsze na zmęczenie.
Trzy warianty w jednym genie – narciarstwo, tenis lub jedno i drugie
W przypadku predyspozycji do sportów wytrzymałościowych, długodystansowych, wymagających dużej wydolności energetycznej bardzo ważna jest praca serca, dlatego podczas badań zwraca się uwagę na odmianę genu ACE, kodującego bardzo ważny enzym w naszym organizmie o nazwie konwertaza angiotensyny.
Konwertaza angiotensyny odpowiada za wytwarzanie hormonu angiotensyny II, która odpowiedzialna jest za zwężenie naczyń krwionośnych i podwyższenie ciśnienia tętniczego, co znacząco zwiększa częstotliwość pracy serca, dzięki czemu mniej męczymy się podczas długiego wysiłku. Dodatkowo odpowiada za uwalnianie substancji mających wpływ na rozrost tkanki mięśniowej. Typ XX związany jest z naturalną predyspozycją do uprawiania sportów wytrzymałościowych takich jak biegi długodystansowe. U osób z typem RR rekomenduje się sporty sprintersko-siłowe np. tenis, zaś zawodnicy z typem RX mają predyspozycje, aby uprawiać sporty zarówno wytrzymałościowe, jak i sprintersko-siłowe. Wiedza na temat wariantów genu ACE jest bardzo przydatna jeśli nasza pociecha interesuje się np. narciarstwem lub wspinaczką wysokogórską – mówi dr Marek Postuła z Enel-Sport.
Odpowiedź na intensywny wysiłek – lekkoatletyka, kolarstwo torowe
Jeśli młody zawodnik skłania się ku uprawianiu sportów wysiłkowych, takich jak sprint, kolarstwo torowe czy lekkoatletyka, bardzo ważne jest aby jego metabolizm energetyczny podołał dużemu wysiłkowi. Podczas pracy mięśnie zwiększają swoje zapotrzebowanie na tlen, a w ich wnętrzu powstaje bardzo dużo metabolitów, które powinny zostać usunięte razem z krwią. W przypadku słabego ukrwienia mięśni produkty przemiany materii gromadzą się w mięśniach powodując ich zakwaszenie oraz uszkodzenie, co determinuje nieznośny ból. Za utrzymanie metabolizmu energetycznego w stanie równowagi odpowiada gen HIF1A i jego wariant Ser582. Aktywowany podczas niedotlenienia mięśni czynnik kodowany przez gen HIF1A jest bardzo czuły na stężenie tlenu w komórkach i występuje we wszystkich tkankach organizmu. Ma również wpływ na powstawanie naczyń krwionośnych.
Pozytywna mutacja – triathlon, wioślarstwo
Ostatnim z genów, pod kątem którego przeprowadzane są badania wyłaniające predyspozycje sportowe jest gen EPOR, nazywany inaczej „genem krwinek”. Dzięki mutacji W439X w organizmie znacząco zwiększa się wrażliwość na erytropoetynę, czyli hormon zwiększający produkcję erytrocytów, czyli czerwonych krwinek. Erytrocyty zaś przenoszą tlen, dlatego ich większa ilość skutkuje większą wydolnością organizmu. Młodym sportowcom, u których stwierdzimy mutację genu EPOR, rekomendujemy sporty wytrzymałościowe np. triathlon, wioślarstwo, biegi długodystansowe – mówi ekspert Enel-Sport.
